Hypatia – symbol wolności słowa i myśli

Pierwsza kobieta, która wniosła wkład do matematyki, astronomii i filozofii – Hypatia.  Stanowi symbol uosobienia wolność jednostki, prawa do wolności słowa i myśli. Jest symbolem wszystkiego, co światłe w świecie, który zmierzał ku mrokom średniowiecza. Hypatia z Aleksandrii żyła na przełomie IV i V wieku n.e. Przypisuje się jej wynalezienie astrolabium – pomiarowego przyrządu astronomicznego używanego w nawigacji przez żeglarzy i areometru – urządzenia służącego do mierzenia gęstości cieczy i gazów.

Mistrzyni nauki i inteligencji

Hypatia wykładała publicznie matematykę i astronomię. Wykłady prowadziła w miejskich salach wykładowych i w swym domu, przed którym zbierały się tłumy chętnych. Była niezwykle szanowana. Uchodziła za wzór i autorytet moralny. Ceniono jej rozwagę intelektualną i cnoty: umiar, dystynkcję w obejściu, prostotę ubioru, wstrzemięźliwość, miłość do miasta rodzinnego, w którego sprawy się angażowała jako obywatelka. Była dla ludzi tamtych czasów wysokiej klasy Coachem. Prawie jak święta albo grecka kapłanka – do końca życia pozostała dziewicą i nie wyszła za mąż.  To właśnie te godne pochwały cnoty, zaangażowanie i powszechny szacunek, paradoksalnie stały się powodem jej zbyt szybkiej śmierci.
Była twórczynią szkoły filozofii neoplatońskiej w Aleksandrii i przedstawicielką myśli późnoantycznej, zajmującej się metafizyką. Słynęła z tolerancji religijnej i odznaczała się otwartym spojrzeniem na kwestie filozoficzne i inne nauki. Od samej siebie i swych uczniów wymagała wysiłku umysłu, woli i wielu wyrzeczeń. Pracowała nad rozwojem własnej osobowości i pomagała w tym innym. Wśród jej uczniów byli chrześcijanie, żydzi i poganie, pochodzący z Aleksandrii, Egiptu, z Syrii i Konstantynopola. Celem nauki było osiągnięcie doskonałości duchowej, opierającej się na ideach pitagorejsko-platońskich.

Ówcześni chrześcijanie – ludzie żywiołowi prowokowali wiele konfliktów na tle religijnym. Dokonali ogromnych zniszczeń w nauce i zatrzymali jej postęp na wiele wieków. Splądrowali i zniszczyli wspaniałą Bibliotekę Aleksandryjską, która mieściła najważniejsze księgi i całą spuściznę starożytnych badaczy. Zniszczyli tysiącletnią wiedzę.
Ludzie nauki uciekając z rujnowanego budynku zabierali wszystko, co tylko mogli udźwignąć. Przewodziła im szanowana Hypatia. Wyznawcy czysto naukowego pojmowania świata w III/IV w. stanowili w Aleksandrii coraz bardziej prześladowaną mniejszość. Uosabiali oni tolerancję religijną, której w Aleksandrii zabrakło. Hypatia była gotowa zapłacić życiem za swoją niezależność. Zgodnie z przekonaniami – nie chciała kupczyć religią i ochrzcić się wbrew swojej woli. Na długo przed Kopernikiem i Galileuszem, Hypatia bazując na heliocentrycznym modelu Wszechświata (na bazie okręgów) stworzonym przez Arystarch z Samos w III wieku p.n.e., dopracowała teorię o tym, że ziemia krąży wokół słońca po elipsie. To również sprawiło, że teoria ta nie była zgodna z nauką Kościoła zapisaną w Biblii.

Niestety nie zachowały się żadne pisma Hypatii podobnie jak wielu innych naukowców. Wiemy, że w tym czasie (V w.n.e.) Chrześcijanie zniszczyli Biblioteke Aleksandryjską. Naukowcy historycy uważa się, że współpracowała z ojcem przy redakcji pism Ptolemeusza i Euklidesa oraz nad komentarzami i wydaniem traktatów „Arytmetyka” Diofantosa oraz „Stożkowe” Apoloniusza z Pergi. Niektórzy naukowcy przypuszczają, iż kształt tych dzieł, jaki dotarł do naszych czasów, jak również „Almagestu” i „Tablic podręcznych” Ptolemeusza, jest dziełem Hypatii.

Mądra kobieta – myślicielka i filozof czy wiedźma?

Sytuacja Hypatii i jej współpracowników pogarszyła się z momentem objęcia władzy przez bezwzględnego przywódcę chrześcijańskiego Sami Samira – późniejszego świętego Cyryla. Niestety, Cyryl był doskonałym manipulatorem „słowem bożym” i człowiekiem posiadającym wiele do życzenia jeśli chodzi o zwykłą uczciwość ludzką, tolerancję i skromność. W efekcie skazał Hypatię na śmierć jako czarownicę i wiedźmę oskarżając ją publicznie z ambony o herezje, satanizm i piekielne praktyki. Napuścił na nią grupę prostych chrześcijan, aby ją zgładzili. Z przyczyn politycznych, Hypatia jako ceniona przez mieszkańców Aleksandrii filozofka neoplatońska i jako mądra kobieta, była szalenie niewygodna rozwijającemu swoje podboje Kościołowi i niektórym księżom – ludziom o odmiennej płci – mężczyznom. Nakazali oni zamilknąć kobietom i usunąć się w cień mężczyzn tłumacząc, że Bóg tak twierdzi. Wynikiem takiej manipulacji był fakt, iż szczególne zagrożenie w Hypatii widział Cyryl – późniejszy święty, któremu ta mądra i tolerancyjna kobieta przeszkadzała w planach zrobieniu kariery i przejęcia władzy w Aleksandrii. Wiemy, że mądrym ludem trudniej się rządzi niż ludem niewykształconym. Już nie trzeba było w Aleksandrii filozofów i myślicieli, naukowców i astronomów. Byli niewygodni Cyrylowi i dostojnikom Kościoła. Hypatia stała się typową ofiarą konfliktu politycznego pomiędzy chrześcijanami, z których jedna strona była przedstawicielem władzy świeckiej, druga kościelnej. Podobne działanie władz kościelnych doskonale jest nam znane z historii – palenie na stosie niewygodnych kościołowi ludzi, naukowców, kardiologów i astronomów, mądrych kobiet i zielarek. Dziwi fakt, że tym samym w średniowieczu przyzwalano zakonnikom możliwość leczenia ziołami i to było uznane za normę a nie czary. Dziwny jest ten świat.

Pogańska męczennica Hypatia – chrześcijańska święta Katarzyna

W czasach kiedy żyła Hypatia – każda naukowa myśl niezgodna z religią chrześcijańską była niszczona. Jednak za czasów biskupa Teofila IV/V wiek n.e., nie spotykały Hypatii żadne szykany. Sytuacja zmieniła się po objęciu tronu biskupiego w 412 r. przez późniejszego świętego Cyryla z Aleksandrii (ambitnego bratanka Teofila). Zwolennicy Cyryla, jak i on sam, rozpoczęli długotrwałą kampanię oszczerstw przeciwko Żydom i Hypatii w wyniku czego w 415 r. została ona w bestialski sposób zamordowana. Miała około 60 lat (urodzona ok. 355 r .n.e.)
Hepatia została odarta z ubrań i oślepiona. Zabito ją na żywo krojąc ostakonami czyli ostrymi skorupami naczyń ceramicznych i muszli małży. Zmarła męczeńską śmiercią w marcu 415 r. zabita przez barbarzyńców. Śmierć filozofki przeszła do legendy. I choć Sokrates Scholastyk napisanł w chrześcijańskich księgach: „zbrodnia ta ściągnęła na Cyryla i na Kościół w Aleksandrii niemało hańbiących zarzutów” – jednak w efekcie to biskup okazał się triumfatorem i za swoje liczne zbrodnie ogłoszono go  świętym w Kościele.

Dziś prawie zapomniana, ale w średniowieczu wielbiona przez poetów i malarzy. Znalazła się wśród filozofów greckich w „Szkole Ateńskiej” na słynnym fresku Rafaela.

Ateńska szkoła filozofii – fresk Rafaela

Ożywiony okres zainteresowania jej osobą zaczął się w czasach oświecenia, kiedy anglikański duchowny, John Toland (1670–1762) zinterpretował jej śmierć w duchu zdecydowanie antykatolickim, czyniąc z niej symbol konfliktu rozumu i religii, wolności i fanatyzmu, nauki i ciemnoty. Dzięki temu jej postać nie zaginęła i stała się natchnieniem dla wielu walczących z przeciwnościami losu jednostek (nie tylko kobiet), których oprawcami byli nierozumiejący ich ogromu umiejętności i intelektu głupcy. Oni tez tworzyli podwaliny pod religie chrześcijańską zbroczoną krwią niewinnych ludzi, którzy widzieli świat inaczej.

W XX wieku Hypatię uważano za istotę ludzką o największym współczynniku inteligencji w historii świata. Mało kto wie, że najpopularniejsza na świecie książka o Hypatii powstała w Polsce. Biografia „Hypatia z Aleksandrii” autorstwa Marii Dzielskiej wydana została po raz pierwszy już w 1993 roku. Do 2010 roku przetłumaczono ją na 8 języków, w tym tajski i koreański.

Polski poeta Czesław Miłosz, utrwalił nawet ją w jednym ze swoich utworów pt. Traktat moralny: „Biedna Hypatia, z której zdarli Suknie na placu Aleksandrii”. W wydanym w tomie „Światło dzienne” w Traktacie moralnym, piętnuje zanik wartości, krytykuje brak moralności i wskazuje na to, co jego zdaniem, należałoby zmienić w ludzkiej mentalności.

Na podstawie scenariusza napisanego przez Mateo Gila i Alejandro Amenábara w 2009 roku powstał hiszpański dramat historyczny „Agora” w reżyserii Alejandro Amenábara.

Film wzorował się na dziejach wybitnej filozofki Hypatii. Zdobył 7 filmowych nagród Goya w 2010 roku, w tym za najlepszy scenariusz oryginalny. W rolach głównych wystąpili Rachel Weisz oraz Max Minghella. Najbliższa edycja filmu tutaj >>

Czy nasze czasy są inne?
Czy przekaz informacji zmienił się na lepsze?
Czy dziś nie mamy już cenzury na informacje i nowinki naukowe?
Czy masz odwagę napisać kilka słów komentarza o Hypatii, ludziach z różnych epok lub o filmie?

—————————–
Zobacz też:
Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania w Warszawie – Polska Akademia Nauk – kobiety naukowcy >>
„Kim może być kobieta w matematyce? – Kobiety matematyczki świata  >>
Wprost.pl – Pierwsza uczennica nauki >>
Agora – opowieść o Hypatii ( recenzja filmu) >>
Przygoda z biomedycyną i zachwyt prof. Marii Doroty Majeskiej nad słynnymi kobietami w nauce>>
(prof. Marie Dorote Majewska doskonale znamy z odważnej postawy wypowiadanej prawdy w sprawie szkodliwości szczepionek >> )